روش دیویس

خواندن امری که کودکان از اول دبستان با آن مواجه می شوند. به همین خاطر هم اختلالات آن نیز از همان زمان در کودک ظاهر می شود.چرا گفته می شود که خواندن ساده است (گیرهرت ، درتیر،سیلر،۱۹۸۶) . در حالی که برای یادگیری آن باید وقت زیادی صرف کرد؟ می توان گفت به این خاطر گفته می شود خواندن ساده است که یادگیری ان امری طبیعی و عادی است . تقریباً هر فردی که انگیزه و فرصت یادگیری خواندن را داشته باشد آن را خواهد آموخت .
پس چرا بعضی از افراد قادر به یادگیری خواندن نیستند؟ به عقیده ما بسیاری از مشکلات خواندن مربوط به آموزش غلط یا نامناسب است ، بسیاری از آموزش های غلط هستند زیرا به ماهیت یادگیری توجه نمی کنند . این ادعا و سوال را بوجود می آورد : اول ، آموزش اگر غلط است چرا بعضی از کودکان خواندن را یاد می گیرند. معدودی از کودکان فاقد توانایی های لازم برای یادگیری هستند که تعداد آنها بسیار اندک است . این کودکان دچار ناتوانی یادگیری خاصی هستند که به آن اصطلاحاً نارساخوانی یا دیسلکسیا می گویند.
● تعریف نارساخوانی یا دیسلکسیا:
واژه دیسلکسیا از زبان یونانی گرفته شده است و دیس به معنی مشکل و لکسیا به معنی واژگان است ، از این رو می توان گفت دیسلکسیا یعنی مشکل داشتن با واژگان . بنابراین ، بدیهی است که هر دانش آموز یا کودک مبتلا به نارساخوانی در مدرسه با مشکلات زیادی مواجه خواهد بود .مشکلاتی مثل فلج مغزی یا نیمه بینایی و .... را سریعاً می توان تشخیص داد اما نارساخوانی یک معلولیت پنهان است، و مشکل کودک مبتلا به زودی آشکار نمی شود و اغلب نیز در بهترین شرایط کودک را تنبل ،فراموشکار و بی دقت می نامند . لذا ضروری است تا معلمان به خصوص معلمان دوره ابتدایی،دانش و آگاهی زیادی در مورد نارساخوانی داشته باشند .
● تعریف روش های ترمیمی:
یکی از مهم ترین موضوعات مورد توجه در ترمیم یا اصلاح این است که آیا ناتوانی های یادگیری عوارضی هستند که قابل جبران و اصلاح هستند یا عوارضی هستند که عملاًَ قابل درمان نمی باشد.آن دسته از افرادی که عنوان می کنند ناتوانی یادگیری تنها قابل ترمیم و اصلاح هستند ، بر این باورند که مداخله باید متمرکز بر رشد مهارتهای پایه ، سبک های یادگیری و توانایی های شناختی مربوط به موفقیت تحصیلی می باشد. بیش از کوشش برای تغییر ضعف های عصب شناختی بنیادی ،رویکرد اخیر می کوشد توانایی های یادگیری را برای ترمیم و یا جبران ضعف های یادگیری بکار گیرند . اکثر متخصصین که از این رویکرد استفاده می کنند بر این باورند که ناتوانی یادگیری به طور مؤثری قابل کاهش و بهبود هستند اما به طور اساسی قابل درمان نیستند .
رونالد دیویس ،شخص نارساخوانی است که در سن ۳۸ سالگی توانست بر جنبه ناتوانی خواندن خود غلبه کند و پس از دو سال ،یعنی در سال ۱۹۸۲، با همکاری پرفسور فاطمه علی(fatima ali) ،انجمن پژوهش خواندن و مرکز ترمیم نارساخوانی را در کالیفرنیا تاسیس کرد و با ادعای کسب ۹۷ درصد موفقیت و ترمیم و اصلاح دشواریهای یادگیری ،شروع به درمان کودکان ،نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به ناتوانیهای ویژه یادگیری نمود . دیویس به دو دلیل دیدگاه خود را دیدگاهی کاملاً متفاوت معرفی می کند: اولاً ادراک را مورد تاکید و مورد استفاده قرار داده است ؛ ثانیاً ، به دلیل اینکه خود ، یک فرد نارساخوان بوده است، دارای تجارب مستقیم و بی واسطه ای از این حالت می باشد . او معتقد است که نارساخوانی، ناشی از عواملی نظیر کژکاری مغز ،گوش داخلی ،آسیب مغزی و...... نیست بلکه حاصل تفکر و شیوه خاصی از واکنش در برابر حس گم گشتگی است . (دیویس،۲۰۰۲) .
دو بحثی که دیویس مورد تاکید قرار داده و روش خود را براساس آن تنظیم کرده است عبارتست از :
۱) گم گشتگی
۲) تسلط بر نماد یابی
دیویس اظهار می دارد : نارساخوانی ،نوعی گم گشتگی است که از طریق یک توانایی شناختی طبیعی بوجود می آید و تصور ذهنی مجسم شده در ذهن جایگزین ادراک حسی بهنجار می شود ؛ این گم گشتگی ، در اثر مواجه شدن با نمادها ، راه اندازی میگردد ؛ همچنین او تاکید می کند که ریشه های نارساخوانی ، تحت تاثیر یک استعداد و قریحه ادراکی است .
گم گشتگی یعنی گم کردن جهت یا موقیعت شخص ، در ارتباط با سایر چیزها . این حالت هنگامی بوقوع می پیوندد که به وسیله یک اندیشه یا محرک ، گیج و سردرگم شده باشیم . علاوه بر این ، هنگامی نیز روی می دهد که مغز ، اطلاعات دریافت شده را به همدیگر مربوط می سازد . هرگاه شما سرپابایستید و ده بار بطور سریع دور خود بچرخید ، آنگاه گم گشتگی را در قالب سرگیجه ،تجربه خواهید کرد .
هنگامیکه گم گشتگی روی می دهد ، کلیه حس ها ،بغیر از حس چشایی ،تغییر می یابند ،مغز بدون مشاهده مسلم آنچه که چشمهایش در حال دیدن آن هستند ، یک ادراک تغییر یافته از تصاویر را مشاهده می کند . مغز بدون شنیدن مسلم آنچه که چشمهایش در حال دیدن آن هستند یک ادراک تغییر یافته از تصاویر را مشاهده می کند . مغز بدون شنیدن مسلم آنچه که گوشهایش در حال شنیدن آن هستند ، یک ادراک دگرگون شده از صداها را دریافت می کند (دیویس ۲۰۰۲ ، هودیج ۲۰۰۰ ) .
عکس حالت گم گشتگی ،تشخیص موقیعت است که به معنی پی بردن و کشف واقیعتها و موقیعتهای احاطه کننده شخص و قرار دادن خود در ارتباطات مناسب با آنها ،هر گاه شما ، از یک منظر منحصر به فردی که تشکیل دهنده احساس شماست ، جهان بیرون را ببیند ،بشنود،حس کنید ، در حال تشخیص موقیعت قرار گرفته اید . به طور کلی تصویر ذهنی ،یعنی بازنمایی ذهنی یک شیء یا رویداد غالب (خواجوند ،۱۳۷۵) و مکانی که اینچنین تصاویر ذهنی ، از آنجا مشاهده می شوند ، یک نقطه ادراکی ذهنی است ، این نقطه مرکز پویایی ادراک نیز چشم ذهن یا منظر ذهن نامیده می شود . رونالد دیویس نیز در آموزش و ترمیم افراد مبتلا به ناتوانیهای یادگیری ،چشم ذهن و بویژه تصویر ذهنی را بطور اساسی مورد تاکید قرار داده است .
● تسلط بر نماد یابی:
دیویس اظهار می دارد که انسانها برای تفکر ،از هر دو شیوه کلامی و غیر کلامی استفاده می کنند ، ولی ما موجودات بشری ، تمایل به سوی تخصصی کردن داریم . هر شخص ، یکی از شیوه ها را بعنوان سبک اصلی تفکر و شیوه دیگر را بعنوان سبک ثانوی ، مورد تمرین و ممارست قرار خواهد داد. در طول دوره ای مابین سه تا سیزده سالگی ،زمانیکه ناتوانی یادگیری ، شکل می گیرد ، نارساخوان بالقوه اساساً می بایست یک متفکر غیر کلامی باشد ، یعنی شخصی که با تصاویر فکر می کند (دیویس،۲۰۰۲) افراد نارساخوان صحبت تک نفری درونی را در موقع فکر کردن به موضوع با متن یا به مقدار جزئی دارند و یا اصلاً ندارند . از آن رو آنچه که در حال خواندن آن هستند ، نمی شنوند مگر اینکه با صدای بلند بخوانند . در عوض با هرکلمه جدیدی که مواجه می شوند ، با اضافه کردن معنا ،یک تصویر ذهنی از آن می سازند .
هر گاه شخص نارساخوانی ، بتواند حالت گم گشتگی خود را شناسایی کند . از روی اراده و آگاهی ،وضعیت موقیعت یابی را در خود بوجود آورد ، آن شخص قادر خواهد بود ، هر زمانی که گم گشتگی پدید آمد آنرا فراموش کند و اطلاعات مورد نیاز برای یادگیری را فرا بگیرد.

نویسنده: الهام عزیزی
رضا آشتیانی
برای اطلاع کامل از این شیوه دردرمان کودکان نارساخوان می توانید به این منابع مراجعه کنید :
- موهبت نارساخوانی،دیویس ،۲۰۰۲.
- فیضی پور ،هایده (۱۳۸۳). بررسی تاثیر روش دیویس بر میزان مهارتهای خواندن دانش آموز دختر و پسر نارساخوان پایۀ چهارم ابتدایی
- عزیزی ، الهام (۱۳۸۶)، بررسی تاثیر روش دیویس بر کودکان نارساخوان پایۀ دوم ابتدایی منطقه ۶ تهران
و همچنین به سایت :
۱) www.dyslexia.com/library/classroom.htm.
۲) http:www:remidial.com/dyslexia pdf